Co wpływa na rozwój czerniaka, czy wszystkie typy skóry są narażone na jego wystąpienie? P.R.: Czerniak skóry może rozwinąć się u każdego, niezależnie jaki fototyp skóry się u niego stwierdza. Polacy jednak z powodu jasnej karnacji i skóry o fototypie 1 lub 2, są w bardzo dużym stopniu narażeni na zachorowanie na czerniaka.
Fot. bertys30 / Opublikowano: 16:33Aktualizacja: 20:23 Czerniak jest bardzo groźnym nowotworem złośliwym, który powstaje zwykle w wyniku nadmiernej ekspozycji na promienie UV. Czym cechuje się czerniak? Objawy to pojawienie się asymetrycznego pieprzyka, który powiększa się i ma niejednolite zabarwienie. Może on przebiegać w nieprzewidywalny sposób oraz dawać przerzuty. Szybka diagnoza pozwala jednak na jego całkowite wyleczenie, dlatego tak ważną rolę odgrywa obserwacja własnego ciała oraz profilaktyka raka skóry. Czerniak – co to jest?Czerniak – objawyPrzyczyny czerniakaCzerniak – profilaktykaCzerniak – leczenieCzerniak – rokowania Czerniak – co to jest? Czerniak to nowotwór, który rozwija się z komórek barwnikowych (melanocytów), odpowiadających za kolor skóry. Melanocyty syntetyzują melaninę, czyli barwnik skóry odpowiedzialny za kolor karnacji. Melanina odpowiada za pochłanianie promieniowania UV, chroniąc komórki skóry przed uszkodzeniami. W przebiegu czerniaka dochodzi do chorobowego przekształcenia melanocytów. Najczęściej lekarze mają do czynienia z czerniakiem złośliwym skóry, istnieje jednak także czerniak błon śluzowych czy też czerniak w obrębie gałki ocznej. U mężczyzn czerniak występuje najczęściej na tułowiu, głowie i szyi, u kobiet – w dolnej partii nóg. Natomiast w pozostałych 10 proc. może rozwinąć się wszędzie tam, gdzie są melanocyty, czyli na błonach śluzowych w jamie ustnej, jelicie, odbytnicy, oponach mózgu, w siatkówce oka, węzłach chłonnych. Wtedy – co oczywiste – zdiagnozować go o wiele, wiele trudniej. Ponad 50 proc. czerniaków powstaje niejako de novo, w miejscach całkowicie zdrowej skóry! To właśnie powód, dla którego nie ma medycznego uzasadnienia dla profilaktycznego usuwania wszystkich znamion. Pozbywamy się tylko tych, które w klinicznym badaniu dermatoskopem wzbudzają niepokój lekarza. Czy czarny pieprzyk to czerniak? Oczywiście nie. Należy jednak wiedzieć, jak odróżnić czerniaka od pieprzyka. Wszystkie znamiona należy regularnie oglądać lub raz do roku pokazywać lekarzowi. Niepokój powinny wzbudzić sytuacje, gdy: znamię znacznie się powiększyło, znamię zmieniło swój kształt, znamię zmieniło kolor, pojawił się świąd lub pieczenie, pojawiły się nowe zmiany, zwłaszcza asymetryczne, o nieregularnych granicach, z czerwoną obwódką. Ponieważ trudno jest samodzielnie ustalić, czy dane znamię to czerniak czy pieprzyk, warto skonsultować się dermatologiem lub onkologiem. Przy samodzielnym kontrolowaniu zmian należy stosować regułę ABCD, czyli obejrzeć znamię i ocenić według następujących kryteriów: A ‒ asymetria, zmiana nie ma regularnego kształtu, struktury, koloru, B ‒ border (granica), nierówne, poszarpane, nieregularne brzegi, C ‒ color (kolor), znamię jest wielobarwne, D ‒ diameter (średnica) jest większa niż 5-6 mm. Jeżeli zmiany spełniają powyższe kryteria, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Ważne aby pamiętać, że czerniak może powstać z już istniejącego pieprzyka, ale może po prostu pojawić się jako całkiem nowa zmiana. Czerniak z pieprzyka lub czerniak na pieprzyku może zostać wcześnie wykryty dzięki bacznej obserwacji i kontroli własnego ciała, a zwłaszcza wszelkich znamion na skórze. Co więcej, objawy raka skóry mogą dawać o sobie znać poprzez pieczenie lub świąd wokół znamion, często też czerniak wystaje ponad powierzchnię skóry. Dlatego też warto regularnie, przynajmniej raz w miesiącu, dokładnie przyjrzeć się ciału, aby zauważyć ewentualne zmiany chorobowe. Jeśli pojawiają się pieprzyki lub narośla, których wcześniej nie było – one również mogą być oznaką raka skóry. W przypadku zauważenia tego typu zmian jak najszybciej należy skonsultować się z lekarzem. Czy czerniak boli? Początkowo rak skóry nie daje dolegliwości bólowych; pojawiają się one dopiero w zaawansowanych stadiach choroby, którym towarzyszy powstanie przerzutów. Objawy czerniaka paznokcia Część chorych może zmagać się z czerniakiem złośliwym paznokcia, który ma własne charakterystyczne objawy. Czym cechuje się czerniak paznokcia? Objawy są dość charakterystyczne. Należy do nich zaliczyć: wielobarwne lub czarne plamy na paznokciach, nieregularny kształt paznokci, guzki, wybrzuszenia na paznokciu, pęknięcia i szczeliny na płytce paznokcia. Czerniak złośliwy paznokcia może rozwijać się zarówno na dłoniach, jak i na stopach. Najczęściej spotykany jest w obrębie kciuka, palucha stopy oraz palca wskazującego dłoni. I uwaga: jeśli tylko sprawa nie wymaga natychmiastowej interwencji, lato nie jest dobrą porą na zabieg usuwania pieprzyków. Jest gorąco, pocimy się, wszystkie rany gorzej się goją. Poza tym sama blizna powstająca po zabiegu jest bardziej narażona na działanie promieniowania UV. Objawy czerniaka oka Najczęstsza lokalizacja czerniaka to skóra, ale nowotwór ten może rozwinąć się także pod postacią czerniaka oka. Jest to najczęstszy nowotwór oka, stanowiący około 10% wszystkich zachorowań na czerniaka. Gdy pojawia się rak oka, objawy obejmują przede wszystkim ograniczenie pola widzenia, rozwój astygmatyzmu, pogorszenie ostrości widzenia czy zmiany w tęczówce oka. Czerniak – objawy fizyczne przy przerzutach Objawy towarzyszące zaawansowanym stadiom czarniaka zależą od lokalizacji przerzutów. W przypadku przerzutów do płuc mogą pojawić się duszności, kaszel i krwioplucie. Przy przerzutach do mózgu pojawiają się bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, wymioty, senność, napady padaczkowe oraz omdlenia. Kolejna możliwa lokalizacja przerzutów czerniaka to jelita, wątroba, kości oraz trzustka. Przyczyny czerniaka W rozwoju czerniaka swój udział mają zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne. „Osoby o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach, licznych piegach, dużej liczbie znamion barwnikowych, znamion w miejscach drażnienia oraz tych, które doznały oparzeń słonecznych, szczególnie w dzieciństwie. W grupie ryzyka są też osoby słabo tolerujące słońce, opalające się z dużym trudem lub w ogóle, przebywające w pełnym słońcu powyżej godziny dziennie oraz osoby, u których w rodzinie występowały przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry oraz osoby korzystające z solarium” – czytamy na stronie Czerniak – profilaktyka Podobnie jak w przypadku wielu innych nowotworów, możliwe jest zminimalizowanie ryzyka rozwoju raka skóry. Jak wygląda taka profilaktyka? Podstawą profilaktyki nowotworu skóry, jakim jest czerniak, jest nie tylko kontrolowanie zmian, ale także rozsądne korzystanie z kąpieli słonecznych, unikanie solariów i stosowanie kremów z filtrem UV lub tzw. blokerów całkowicie chroniących przed słońcem. Poza dbaniem o skórę należy zakrywać głowę w czasie upałów i nie zapominać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Coraz częściej na terenie całego kraju prowadzone są akcje, mające na celu uświadomienie społeczeństwu, jak ważna jest profilaktyka i regularne oględziny całego ciała. Nie wolno zapominać o kontrolowaniu pod kątem znamion także trudniej dostępnych miejsc: między palcami, na owłosionej skórze głowy, a nawet w odbycie. Wszędzie tam może rozwinąć się czerniak. U nawet 90 proc. pacjentów wcześnie wykryty rak skóry jest całkowicie uleczalny. Czerniak – leczenie Czerniak we wczesnym stadium jest nowotworem bardzo łatwym do wyleczenia. Jeśli czerniak nie osiągnął jeszcze grubości 1 mm, wystarczy wyciąć zmianę chirurgicznie z marginesem zdrowej tkanki. Powinien wynosić on co najmniej 1 cm, chociaż niektórzy specjaliści zalecają nawet 2 cm marginesu. Z zasady nie wycina się jednak mięśni. Gdy wykonane zostanie wycięcie czerniaka – co dalej? Postepowanie zależy od stopnia zaawansowania raka skóry. Standardową procedurą przy leczeniu czerniaka jest także biopsja węzła wartowniczego. Węzeł wartowniczy jest zazwyczaj pierwszym węzłem chłonnym, który zostaje zajęty przy rozwoju choroby nowotworowej. Biopsja ma na celu oszacowanie zaawansowania choroby – brak komórek nowotworowych w węźle wartowniczym jest dobrym znakiem, chociaż nie wyklucza przerzutów do innych węzłów chłonnych. W przypadku zajęcia węzła wartowniczego przez czerniaka, wycina się wszystkie węzły chłonne w dorzeczu spływu chłonki. Zasadniczo chorych w stadium zaawansowania niższym niż IIB leczy się wyłącznie chirurgicznie, chyba że nastąpiły dodatkowe przesłanki świadczące o możliwości nawrotu choroby. Wtedy zaleca się miejscową radioterapię. Co zabija czerniaka? W przypadku czerniaka w stadium wyższym niż IIB, z przerzutami do węzłów lub bez przerzutów, stosuje się duże dawki interferonu α. Czerniak w stadium wyższym niż III ma tendencje do tworzenia guzków satelitarnych oraz przerzutów in-transit. Guzki satelitarne tworzą się w bezpośrednim sąsiedztwie guza pierwotnego, natomiast przerzuty in-transit – na drodze pomiędzy guzem, a sąsiadującymi węzłami chłonnymi. Zaawansowane postaci czerniaka leczy się głównie za pomocą immunoterapii, chemioterapii i terapii celowanej. Czerniak – rokowania Niestety, czerniak należy do jednych z najbardziej agresywnych nowotworów. W rezultacie rokowania dotyczące przeżycia pięcioletniego spadają drastycznie wraz z każdym wykrytym stadium choroby. Dla guza bez owrzodzenia pięcioletnie przeżycie pacjenta wynosi: Stadium IA: 95 proc., Stadium: IB: 89 proc., Stadium IIA: 79 proc., Stadium IIB: 67 proc., Stadium IIIA: 67 proc., Stadium IIIB: 54 proc., Stadium IIIC: 28 proc. Dla guza z owrzodzeniem: Stadium: IB: 91 proc., Stadium IIA: 77 proc., Stadium IIB: 63 proc., Stadium IIC: 45 proc., Stadium IIIB: 52 proc., Stadium IIIC: 24proc. Rokowania stadium uogólnionego (IV stadium, z przerzutami dalekimi) zależy bezpośrednio od ilości i umiejscowienia przerzutów. W rzadkich przypadkach udaje się wyleczyć przerzuty dalekie za pomocą połączenia operacji chirurgicznych z leczeniem pomocniczym. Źródła: Coit, Thompson, R. Andtbacka, Bichakjian i inni. Melanoma, version „Journal of the National Comprehensive Cancer Network”, 2015. Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Podoba Ci się ten artykuł? Powiązane tematy: PolecamyObjawy trądziku pospolitego. Trądzik pospolity to zmora wielu nastolatków. Objawia się nieestetycznymi krostkami, które w dużej ilości pojawiają się na twarzy. Obejrzyj nasz film i dowiedz się, jak jeszcze objawia się trądzik. Znamie barwnikowe nie powinno byc usuwane laserem, tylko chirurgicznie z nastepczym badaniem histologicznym.
Każdy słyszał o czerniaku, ale wiedza zwykle ogranicza się do tego, że jest to złośliwy nowotwór skóry i na jego rozwój ma wpływ promieniowanie słoneczne. Jakie są objawy czerniaka? Jak rozpoznać czerniaka w początkowej fazie? Gdzie najczęściej powstają zmiany? I najważniejsze pytanie: jak można się ustrzec przed czerniakiem? Czerniak (łac. melanoma) jest nowotworem złośliwym skóry, błon śluzowych oraz błony naczyniowej powierzchni oka wywodzącym się z melanocytów. Melanocyty są komórkami wytwarzającymi i magazynującymi barwnik skóry – melaninę. Odpowiada on za barwę skóry, włosów oraz kolor oczu. Produkcja melaniny (melanogenaza) jest pobudzana przez promieniowanie ultrafioletowe (UV), które jest emitowane przez słońce. Powstający barwnik chroni skórę przed szkodliwym działaniem słońca. Wynikiem melanogenezy jest przejściowe zabarwienie skóry – czyli upragniona przez większość urlopowiczów opalenizna, bo jakże można wrócić z wakacji bez brązowego koloru na całym ciele. Jak wygląda czerniak w początkowej fazie? Czerniak, mimo że jest groźnym i złośliwym nowotworem, wykryty we wczesnym stadium jest wyleczalny w 97%. Niebezpieczeństwo stanowi jego zdolność do przerzutowania. Przerzuty szerzą się drogą naczyń chłonnych i krwionośnych, dlatego też czerniak stanowi duże zagrożenie dla życia człowieka. Co roku na świecie diagnozuje się około 200 tys. Chorych. W Polsce choroba występuje jeszcze stosunkowo rzadko, kilka tysięcy zachorowań, ale liczba ta z roku na rok dynamicznie wzrasta, w latach 1980–2010 zwiększyła się niemal 3-krotnie. Współczynnik zachorowań na czerniaka w Polsce jest dwukrotnie mniejszy niż w Unii Europejskiej, ale współczynnik śmiertelności jest już dla odmiany większy i wynosi ok. 20%. Częściej nowotwór ten jest rozpoznawany u mężczyzn (ok. 1,5 razy) niż u kobiet. Opalanie a czerniak Czerniak powstaje na skórze niezmienionej, jako całkowicie nowa zmiana, może również powstać z istniejących znamion. Najważniejszym i jedynym czynnikiem ryzyka, na który człowiek ma wpływ, jest ekspozycja na promienie UV. Oparzenia słoneczne przed 10. rokiem życia zwiększają ryzyko wystąpienia choroby dwukrotnie. Groźniejsza jest jednorazowa, krótka, ale intensywna (najczęściej podczas urlopu czy sportu) ekspozycja na promieniowanie słoneczne, niż regularny kontakt ze światłem słonecznym np. podczas pracy fizycznej. Warto pamiętać również o solariach, których użytkownicy są narażeni na duże dawki promieniowania w krótkim czasie. Korzystanie z łóżek do opalania jest zdecydowanie odradzane i uznawane za bardzo niekorzystne dla zdrowia. Co to jest fototyp skóry? Wyróżniamy 6 fototypów skóry – od najjaśniejszego do najciemniejszego koloru. Na poparzenia słoneczne najbardziej podatni są ludzie o jasnej skórze i włosach (fototyp I i II), czyli posiadający niską zawartość melaniny. Jednak w literaturze w grupie ryzyka najmocniej narażonych na wystąpienie czerniaka wymienia się osoby o rudych włosach, blond natomiast niesie umiarkowane ryzyko. Posiadacze licznych piegów obarczeni są dwukrotnie większym ryzykiem w porównaniu z osobami bez piegów, tak samo jest u posiadaczy I fototypu skóry w porównaniu z IV. Bardzo niebezpieczny jest również fakt, że u osób z jasną karnacją mogą powstać zmiany niezabarwione – amelanotyczna postać nowotworu, która niestety jest trudna w rozpoznaniu. Powszechna jest wiedza o powstających zmianach jedynie w miejscu ekspozycji na słońce. Nie jest to prawda, ponieważ zmiany mogą powstać w miejscach atypowych, trudnodostępnych, które z reguły nie są narażone na ekspozycję słoneczną, np. w szparze pośladowej czy na skórze między palcami stóp, czerniak może powstać również pod paznokciem (najczęściej kciuk i duży palec stopy). Genetyka nie jest tu bez znaczenia. U osób, u których występuje rodzinny zespół znamion atypowych (ang. FAMS – familial atypical mole syndrome) oraz dodatni wywiad czerniaka w rodzinie częściej diagnozuje się chorobę, choć sposób dziedziczenia nie jest do końca poznany. Warto też wspomnieć o pacjentach z ciężką łuszczycą poddanych fototerapii, u których niestety prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wzrasta kilkakrotnie. Jak rozpoznać czerniaka? Czerniak może przybierać wiele kształtów i postaci, na szczęście nie każda zmiana jest chorobotwórcza, jednak ich występowanie zawsze niesie ryzyko i powinno być poddane badaniu lekarskiemu, najlepiej przez dermatologa i onkologa. Lekarz w gabinecie wykonuje przegląd skóry za pomocą dermatoskopu. Jest to lupa z powiększeniem 10-, 20-krotnym, połączona z wystandaryzowanym źródłem światła. Badanie trwa kilka minut i jest nieinwazyjne oraz bezbolesne. Ostateczne potwierdzenie daje badanie histopatologiczne wycinka skóry. Bardzo ważne, choć rzadko wykonywane jest samobadanie skóry, powinno mieć miejsce szczególnie po okresie letnim. Dużą uwagę poświęćmy badaniu skóry dzieci. Istnieją pewne wskazówki i charakterystyczne cechy, które powinny wzbudzić czujność. Pomocna jest amerykańska metoda ABCDE, która obecnie jest stosowana przede wszystkim jako prosta dydaktyka, ponieważ w praktyce pozawala wykryć jedynie część czerniaków. W Polsce jest nazywana żartobliwie abecadłem. Litery odpowiednio oznaczają: A (ang. asymmetry) – asymetria,B (ang. borders) – brzegi nierówne i postrzępione,C (ang. color) – czerwony lub czarny kolor, różnorodny (od jasnobrązowego do czarnego lub stalowego),D (ang. diameter) – duża średnica > 5 mm lub (ang. dynamics) dynamika zmian morfologicznych w guzie,E (ang. elevation lub evolution) – ewolucja,czyli postępujące zmiany w znamieniui uwypuklenie powierzchni ponad poziom otaczającego zmianę naskórka. Spełnienie jednego z wymienionych kryteriów powinno dać sygnał do niezwłocznego udania się do lekarza dermatologa lub chirurga onkologa. Szczególną uwagę powinny przykuć zmiany powiększające się, zmieniające kolor, krwawiące, powstające grudki czy owrzodzenia, swędzące lub bolące. Warto podkreślić, że zmiany mogą powstać na całej powierzchni skóry czy błon śluzowych, również na skórze owłosionej czy wspomnianych już miejscach trudnodostępnych. Wykonując samobadanie należy zwrócić uwagę na objaw tzw. „brzydkiego kaczątka”, czyli znamię wyróżniające się wśród tych, które dana osoba posiada na swej skórze, zwykle są podobne do siebie, więc takie „brzydkie kaczątko”, inne od pozostałych, powinno wzbudzić czujność. Osoby siwe, u których powróciło naturalne zabarwienie włosów, raczej nie powinny mieć powodów do radości, ponieważ jest to objaw niepokojący i zalecana jest konsultacja lekarska. Profilaktyka czerniaka Profilaktyka jest bardzo prosta wręcz banalna, choć dla niektórych osób może być uciążliwa. Przede wszystkim trzeba chronić skórę przed promieniowaniem słonecznym, szczególnie dzieci, których skóra jest bardzo delikatna. Najprostszym sposobem jest unikanie ekspozycji w godzinach między a jednak osobom znajdującym się na urlopie w ciepłych krajach, dla których plaża i kąpiel w ciepłym morzu jest największą atrakcją, unikanie słońca może przysporzyć realnych trudności, tak samo jak okrywanie ciała długimi koszulami, dlatego też pamiętać należy o ochronie w postaci kremów z filtrami, nakryciu głowy, okularach z prawdziwymi (nie bazarowymi) filtrami UV. Przed sezonem letnim warto zadbać o skórę od wewnątrz, robiąc kurację karotenoidami. Suplementacja β-karotenem redukuje ryzyko pojawienia się poparzeń słonecznych, dzięki zwiększonej absorpcji promieni słonecznych przez skórę. Solaria zdają się być już nie w modzie, choć jest jeszcze wielu ich zwolenników. Dlatego też koniecznie trzeba zaznaczyć, że wystrzeganie się „upiększania” skóry za pomocą łóżek do opalania obniża ryzyko wystąpienia czerniaka. Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.Wykonanie: Połącz wszystkie składniki, aby wytworzyć gęstą pastę. Nałóż pastę na włosy pod pachami i zostaw ją na 20 do 30 minut. Po upływie tego czasu zmyj pozostałości ręcznikiem, który został zanurzony w ciepłej wodzie. Osusz skórę i powtarzaj kurację 2-3 razy w tygodniu, aby usunąć owłosienie na stałe.
czy z czerniaka wyrastają włoski
